Frans en Ria Gommans wonen er ook en zij wilden graag vertellen over de experimenten die Frans recent heeft ondernomen om kunststof voorspatborden te maken voor zijn Sportje.

Daarnaast werd de film “Autopolis” vertoont, een recent teruggevonden documentaire uit 1935 over de Citroën fabrieken en de productie van de toen net geïntroduceerde Traction Avant. Deze film was jarenlang verloren gewaand maar is door noest speurwerk weer boven water gekomen. Nico Michon was speciaal vanuit Belgie naar Lottum gereisd om ons deelgenoot te maken van deze bijzondere film.

Polyester spatborden maken

Ongeveer 30 leden waren present, veel leden van TAN Zuid, maar ook was er belangstelling vanuit Groningen en Den Haag. Na de hartelijke ontvangst met koffie en kerststol presenteerde Frans een door hem zelf opgenomen instructiefilm waarin helder werd uitgelegd welke stappen er nodig zijn om een spatbord te maken. Met name benadrukte Frans het belang van lossingswas, zonder toepassing waarvan mal en spatbord een onlosmakelijk geheel gaan vormen, hetgeen jammer zou zijn van de inspanning. Op de film werd duidelijk wat een harde werker en doorzetter Frans is, al had hij voor sommige activiteiten wel zijn kleindochter ingeschakeld. Het maken van de mal is het meeste werk. Als die eenmaal klaar is, legde Frans uit, kun je met 5 uur werk één set (dus twee) spatborden maken. De aanwezigen hielden hun hart vast toen ze Frans op de film bezig zagen de spatborden met houten wiggen uit de mal te slaan, maar er kwamen toch puntgave exemplaren tevoorschijn. Wie een geheugenstickje had meegebracht werd in de gelegenheid gesteld om de documentaire plus nog aanvullende instructies en boodschappenlijsten mee naar huis te nemen.

Autopolis

Vervolgens was er een kleine pauze, waarbij de biertap werd geopend, en daarna was het de beurt aan Nico Michon met de unieke documentaire “Autopolis”. Deze film duurt ongeveer een uur en laat interessante zwartwit beelden zien van de productie van te TA. Het laat ook zien dat de fabriek geheel volgens Tayloriaanse principes was ingericht, waarbij mensen een zo beperkt mogelijk aantal handelingen verrichten. Op die manier wordt maximale efficiency nagestreefd, omdat je goedkope ongeschoolde arbeidskrachten kunt gebruiken bij een hoge graad van mechanisatie. Bijzonder om te bedenken dat zo’n fabriek werd ontworpen zonder CAD-systeem, helemaal op de tekenplank. Alleen dat al vervult je met ontzag. In die tijd deden de autofabrikanten nog bijna alles zelf: Gieten, smeden, persen, dieptrekken, verspanen, stofferen, bekleden, lakken. En nergens beschermende maatregelen, geen stofmaskers, veiligheidsbrillen, helmen of oordoppen te zien. Het moet zwaar werk zijn geweest, daar tussen die enorme machines waar iedere paar minuten een auto uit werd geboren. Heel anders ging het er aan toe in de administratieve afdelingen: Keurig geklede dames en heren, die stipt om 12 uur uit lunchen gingen. Een buitengewoon fascinerende film.

De lunch bestond uit zoveel patat met frikadellen, nasiballen of bamischijven als je maar op kon. Voor dit doel had Frans een professionele frituurpan aangeschaft, en dat was maar goed ook met zoveel hongerige deelnemers.

Na de lunch werden Frans en Ria bedankt met de traditionele TAN Zuid pet en een bos bloemen, en Nico ontving ook een pet voor het vertonen van de film.

Vervolgens ging het gezelschap in de werkplaats van Frans de spatborden daadwerkelijk aanschouwen. Ze moeten nog netjes worden gespoten, maar te zien was duidelijk dat hier iemand heel hard heeft gewerkt om iets moois te maken. Een veelzijdig man ook, getuige de vele portretten aan de muur van Frans met enorme vissen, die hij overal ter wereld had verschalkt.

Frans en Ria, heel hartelijk dank.

Henk Tappel

{gallery}tanzuid/sleuteldagen/sleutel20121201{/gallery}